Drama op Sint-Maarten: ‘Geen boom overeind’

ASTEN – Achter de schermen wordt nog altijd hard gewerkt aan de oprichting van een Astense veteranenvereniging. In een drieluik vertellen veteranen daarom over hun ervaringen bij Defensie. Vandaag de slotaflevering: aalmoezenier Fransjesca van Grimbergen uit Asten.

door Maarten Driessen

Deze week is het precies vijf jaar geleden dat orkaan Irma over Sint-Maarten raasde. Als geen ander herinnert Fransjesca van Grimbergen de totale verwoesting van het eiland in de Caraïbische zee. Als aalmoezenier bij Defensie hielp de Astense een kleine twee maanden mee met het regelen van noodhulp. “Er stond echt geen boom meer overeind. Vliegtuigen lagen op het water en boten op het vliegveld. De schade was enorm”, zegt Van Grimbergen.

Vliegtuigen lagen op het water en boten op het vliegveld

Het contrast was dan ook groot. Een jaar eerder, in 2016, bracht ze ook een bezoek aan het eiland, dat toen nog betere tijden kende. “Ik heb daar toen onder meer een kerkdienst gedaan. Een prachtig tropisch eiland. Maar een jaar later was echt álles kapot. We moesten helemaal terug naar de basis: er was geen stromend water, geen elektriciteit, geen internet of communicatie, volledige tankstations waren verdwenen. Straten stonden blank of lagen helemaal vol met puin.”

De orkaan van categorie vijf veranderde Sint-Maarten in een dystopisch landschap. Toch zaten de eilandbewoners volgens Van Grimbergen niet bij de pakken neer. “Uiteindelijk zijn er op Sint-Maarten maar een paar mensen door de storm overleden. De bevolking was daarom vooral erg dankbaar. Er was geen vijand, maar wel totale verwoesting. Dus werd al snel besloten om er samen de schouders onder te zetten.” Ook de aanwezigheid van de nodige militairen stemden veel bewoners positief.

Maar waar begin je? “Tsja, dat is een goede vraag. Je begint gewoon ergens plaats te maken en werkt vanuit daar verder. Een schooltje dat nog redelijk overeind stond, werd omgebouwd tot hoofdkwartier. Dat was op voorhand al in plannen vastgelegd: elk jaar oefent Defensie bij de bovenwindse eilanden voor noodhulp-scenario’s. Het was tenslotte niet de eerste keer dat het eiland door storm werd geteisterd.”

Noodrantsoenen

Vanwege een gebrek aan stromend water, elektriciteit en voedsel moest de noodhulp zo snel mogelijk op gang komen. Ook het ziekenhuis lag tenslotte plat. In de eerste dagen was (commercieel) vliegen echter onmogelijk, omdat het vliegveld dusdanig vol lag. Goederen kwamen daarom hoofdzakelijk per schip, waarbij Curaçao de belangrijkste aanvoerlocatie vormde. Maar na twee dagen puinruimen konden de eerste militaire vluchten met noodhulp landen.

“Als je een week gaat kamperen en je kunt niet douchen, dan is dat niet zo erg. Maar hier was het wekenlang werken en leven onder ‘verzwarende omstandigheden’, zoals ze dat bij Defensie noemen. Iedere dag temperaturen boven de dertig graden en tevens warme nachten, geen elektriciteit, voedselpakketten en noodrantsoenen, gebrekkige communicatie en dagen van 16 uur. Dat was best pittig.”

Na de orkaan was het allemaal bruin, maar het werd al vlug weer groen

Als prioriteit werden bijvoorbeeld het vliegveld en het ziekenhuis zo snel mogelijk weer operationeel gemaakt. Maar daarnaast wachtten natuurlijk nog legio andere klussen, vrijwel geen enkel gebouw kwam ongeschonden uit de strijd. “Na zes weken was er al heel veel opgeruimd, echt ongekend. En je zag dat de natuur heel snel opkrabbelde. Na de orkaan was het allemaal bruin, maar het werd al vlug weer groen. Wonderlijk om te zien.”

De missie op Sint-Maarten verschilde zo van haar twee vorige uitzendingen naar Kosovo en Afghanistan. Hier was tenslotte geen sprake van een vijand. “Het maakte nu totaal niet uit van welk regiment je was, iedereen zette gewoon samen de schouders eronder. Dat was mooi om te zien.”

Wederopbouw

Even terug in de tijd. Want Van Grimbergen vervult sinds tien jaar de rol van aalmoezenier, maar diende daarvoor al zeventien jaar in andere functies. Zo begon ze ooit in de verbindingsdienst, verantwoordelijk voor de communicatie, en werd ze al snel uitgezonden naar Kosovo, dat toen de wonden likte van opnieuw een broeierige periode in de Balkan.

Nederland zond een bataljon uit van ruim 800 mensen met taken die hoofdzakelijk bestonden uit de wederopbouw van huizen, scholen, ziekenhuizen en watervoorzieningen. Ook werden er mijnen onschadelijk gemaakt, wegen en bruggen hersteld en massagraven geruimd. “Als pelotonscommandant leverde ik vooral een bijdrage aan de wederopbouw. We bouwden noodwoningen voor de mensen daar. Mooi werk!” Net 23 jaar oud mocht Van Grimbergen zich dus al veteraan noemen.

Het is bijzonder om met mensen mee op weg te gaan, in goede en in slechte tijden

Enkele jaren later startte ze uit persoonlijke interesse met een opleiding theologie. “Het was nooit mijn doel om aalmoezenier te worden. Ik had bij wijze van spreken generaal kunnen worden, maar als aalmoezenier kun je geen carrière maken. Want hoewel ik eruitzie als een militair en me ook zo voel, ben ik het officieel niet. Ik werk voor de kerk en wordt gezonden door de bisschop.”

Defensie kwam echter geestelijk verzorgers tekort en mocht in die periode geen nieuwe mensen aannemen. Dat er intern iemand met een opleiding theologie rondliep, kwam daarom maar al te goed uit. “De hoofd krijgsmacht aalmoezenier heeft me toen gevraagd en ik heb daar nooit spijt van gehad. Ik mag als aalmoezenier heel dicht bij mensen komen, in goede en in slechte tijden. Heel intiem eigenlijk.”

Van Grimbergen heeft een geheimhoudingsplicht, militairen kunnen altijd bij haar terecht. “Dat zijn vaak mooie verhalen. Het is bijzonder om met mensen mee op weg te gaan, in goede en in slechte tijden. Ik heb bijvoorbeeld kinderen mogen dopen en een huwelijk gezegend, maar ook als mensen in nood zijn en soms geen uitweg meer zien, kloppen ze bij me aan.”

Onmisbaar

Familie is volgens Van Grimbergen een onmisbare factor. “Zonder een stabiel thuisfront red je het niet. Het is hartstikke fijn als er tijdens een missie post komt. Een brief of een kaartje, om te laten weten dat thuis alles goed gaat en dat ze trots op je zijn. Dat heb je eigenlijk gewoon nodig.”

Van Grimbergen is daarom maar wat blij met haar man en twee kinderen, die haar bij alles steunen. “Als ik nu voor een missie wordt gevraagd dan zeg ik zo ‘ja’, maar ik heb ook een leven thuis. Een hele lieve man en hele lieve kinderen.”

Die hebben er begrip voor als ze een tijdje weg moet, maar hen achterlaten is allesbehalve makkelijk. Dat merkte ze tijdens haar missie in Afghanistan, oorlogsgebied, met thuis twee jonge kinderen.

“Het was een bijzondere tijd om als battlecaptain te dienen onder generaal De Kruif, dat had ik niet willen missen. Maar ik heb me destijds misschien onvoldoende gerealiseerd wat ik allemaal op het spel zette. Bij een afscheidsceremonie voor een 34-jarige kapitein die door granaatscherven om het leven kwam op Kandahar, dacht ik even: dat had ík net zo goed kunnen zijn.”

De plicht kan dus altijd roepen, maar voorlopig blijft Van Grimbergen gewoon in Asten. Als een van de kartrekkers van de nog op te richten veteranenvereniging kijkt ze alvast vooruit naar de aankomende vredesweek. Eind september is het namelijk alweer 78 jaar geleden dat ook de Peel werd bevrijd.

“Vrijheid is hier vanzelfsprekend, maar ik heb gezien hoe het is als kinderen niet naar school kunnen, meisjes niet naar school mógen, als het gewoon gevaarlijk is. Er mag hier daarom best wat meer aandacht voor onze vrijheid zijn. Bijvoorbeeld door meer aandacht te besteden aan wat zich tijdens de Tweede Wereldoorlog allemaal in de Peel heeft afgespeeld.”

Veteranenvereniging

Wellicht dat de lokale veteranenvereniging daar straks een bijdrage aan kan leveren. De recente samenkomst, al barbecueënd in de tuin van Van Grimbergen, smaakte in ieder geval naar meer. “We zijn heel positief gestart. Het is een mooi initiatief en er zijn al heel veel ideeën.”

Ook de eerste concrete resultaten worden inmiddels zichtbaar. Zo vindt volgende week donderdag in café Ons Jantje in Ommel de eerste editie van het ‘veteranencafé’ plaats. Het stemt Van Grimbergen positief: “Ik denk echt dat het een mooi vervolg zal krijgen.”