Basisonderwijs dompelt zich in duurzaamheid

ASTEN/SOMEREN - Het basisonderwijs in Asten en Someren werkt dit schooljaar 2022/2023 aan het ambitieuze duurzaamheidsproject ‘Lang Leve Planeet Aarde’. Bijna 3.000 leerlingen, onderverdeeld in de clusters ‘onderbouw’, ‘middenbouw’ en ‘bovenbouw’, krijgen verspreid over het hele jaar in een tijdspanne van steeds zes weken op drie manieren les in ‘duurzaamheid’. Deze krant nam een kijkje hoe bovenbouwleerlingen daarmee aan de slag gaan. 

Het containerbegrip ‘duurzaamheid’ kan op allerlei manieren worden aangesneden. Speciaal voor de bovenbouwleerlingen zocht Stichting Culturele Vorming Asten-Someren – aanjager van ‘Lang Leve Planeet Aarde’ - samenwerking met de Bossche kunstenares Lidwien van Noorden. Zij bedacht het concept ‘I don’t like pink’, een mobiele kunstinstallatie die momenteel een reis maakt langs de scholen van Asten en Someren.

‘I don’t like pink’ probeert de schooljeugd ervan bewust te maken dat we met z’n allen te veel consumeren en daarmee een enorm afvalprobleem creëren. Lidwien van Noorden: “Is roze in de mode, dan wil iedereen roze spullen in huis of roze kleding of roze speelgoed. Maar zijn we daarop uitgekeken, dan vervangen we die berg roze meuk moeiteloos door een vergelijkbare berg groene of blauwe spullen, al naargelang de mode voorschrijft.”

Afval

In ‘I don’t like pink‘ heeft Lidwien een berg roze afval verzameld en daarvan een installatie gebouwd in drie varianten: een ronde en een langwerpige opstelling en een uitstalling waarbij de berg afval uit een rioolpijp lijkt te komen.

Lidwien: “De roze meuk past in drie koffers en daarmee breng ik het kunstwerk naar scholen toe. Het idee is dat het kunstwerk daar in een centrale ruimte tijdelijk wordt opgebouwd. Daar moet het de kinderen inspireren om zelf ook op zoek te gaan naar afval om er iets anders, iets nieuws van te maken. Mijn kunstwerk is bedoeld als aanjager van een dialoog, een katalysator voor het aanboren van creativiteit en een hulpmiddel om kinderen bewust te maken van de consumptieve maatschappij.”

In het kader van het duurzaamheidsproject ‘Lang Leve Planeet Aarde’ hebben al een stuk of zeven scholen met ‘I don’t like pink’ gewerkt. Volgens Lidwien komt de boodschap goed over. “Niet alle scholen hebben de ruimte om de installatie precies na te bouwen, maar daar gaat het ook niet om. Als er maar inspiratie vanuit gaat. Bij de Somerense Mariaschool, zag ik, hadden twee groepen leerlingen zelf heel aardige afvalkunstwerken op het schoolplein gebouwd.”

Sarah’s Wereld

Behalve via de kunst leert de bovenbouw van het basisonderwijs ook over duurzaamheid vanuit het vertrekpunt natuureducatie. Op basisschool ‘t Rendal in Lierop geven de IVN-vrijwilligers Liesbeth, Henriëtte, Janneke, Tonny en Peter les. Ze zijn gekomen met een koffer vol leer- en spelmaterialen, waarmee ze ‘Sarah’s Wereld’ uitvouwen.

De kinderen worden geacht zich in vier situaties in te leven. Les 1 gaat over de dierenwereld die door menselijk handelen in de verdrukking komt. Het goede nieuws is dat de mens veel kan doen om dierenleed in te perken.

In les 2 wordt ons aller ecologische rugzak aan een nader onderzoek onderworpen. Hoeveel ‘natuur’ gebruiken we voor onze manier van leven en kan dat niet wat minder? Bij deze les wordt ons consumentengedrag toegespitst op één blikje cola. Wat is er allemaal nodig aan natuur om dat blikje frisdrank te maken, te vervoeren, te consumeren en er spoorloos vanaf te komen? De uitkomst is dat het verlies aan natuur veel zwaarder weegt dan het blikje cola zelf.

In les 3 is Sarah jarig en mogen de groepjes een cadeautje kopen en naar het verjaardagspartijtje. Ze krijgen een portemonnee met munten mee, maar ook met kaartjes waarop staat wat de beschikbare producten – variërend van snoep tot speelgoed - aan natuur kosten. De kunst van een duurzaam verjaardagsfeestje is om daarvoor zo min mogelijk natuur te verkwanselen.

In les 4 gaan de groepjes als energieteams op inspectietocht in de school en de directe omgeving daarvan. Wordt op school het afval gescheiden? Zijn er zonnepanelen? Waterbesparende toiletten? Wie doet het licht in de klas uit als iedereen naar buiten gaat?

Aan het slot van de ochtend wordt het silhouet van Sarah op een groot papier uitgetekend en mogen de kinderen er hun duurzaamheidsideeën in schrijven. Er ontstaat een poster met allerlei tips en ideeën.

Bij de nabespreking komen originele ideeën bovendrijven om onze ecologische rugzak te verlichten. “Laat ons maar buiten voetballen”, zegt een groepje. “Dan hoeft in school de verwarming niet aan.” Nog zo eentje: “Als onze school te oud is om er nieuwe waterbesparende wc’s in te maken, moet de gemeente voor ons een nieuwe school bouwen, maar dan een duurzame.”

IVN-coördinator Liesbeth Verstappen: “Het IVN doet al jarenlang aan duurzaamheidseducatie. Voor het project ‘Lang Leve Planeet Aarde/Samen het klimaat de baas’ hebben we onze bijdrage geactualiseerd. De ervaringen zijn positief. Bij een andere school kwamen we er bijvoorbeeld achter dat het afval er niet gescheiden wordt, omdat de school als bedrijf wordt aangemerkt en het afval er ‘dus’ niet gescheiden wordt opgehaald. Daarover heeft de bovenbouw een brief geschreven aan de burgemeester. En met succes want die is er de eerste rol vuilniszakken persoonlijk gaan brengen om het plastic te scheiden!”

Escapekast

Op vrijdagochtend 20 januari beginnen 27 leerlingen van de groepen 6, 7 en 8 van de Astense Horizon hun schooldag in de educatieruimte van Museum Klok & Peel. Onder leiding van museumvrijwilligster Tamara van Malsen en haar helpers Harrie en Sacha (stagiaire) gaan de kinderen aan de slag met een escapekast.

Vooraf vraagt Tamara wat ‘duurzaamheid’ precies is. “Dat je dingen hergebruikt”, weet de ene leerling. “Dat je de verwarming lager zet”, zegt een ander. “Dat je minder lang onder de douche blijft staan”, gaat een derde er overheen. Allemaal goed natuurlijk.
Meester Luuk Castelijns heeft vooraf vijf werkgroepjes geformeerd, die nu allemaal rond een eigen tafel zitten. De groepjes hebben een bepaalde kleur toegewezen gekregen.

Voor in de educatieruimte staat de escapekast. Die telt vijf keer drie laden. Twee laden herbergen spelmaterialen op kleur, de derde is afgesloten met een cijferslot. De kast is als concept ontwikkeld door het Astens bedrijf Kist en Zo. Dat bedrijf doet in ‘mobiele escaperooms’.

Schatkistje

Er wordt een spel gespeeld waarbij de deelnemers met behulp van opdrachtenboekjes, kaartjes, potloden, invulformulieren en veel vragen raadsels oplossen en opdrachten uitvoeren, die naar ‘sleutels’ leiden waarmee je verder komt in het spel. Met mobieltjes mogen QR-codes worden gelezen. Eventueel heeft het museum daarvoor iPads achter de hand.

Om de vragen te kunnen oplossen moeten de deelnemers hun ogen goed de kost geven in het museum zelf. Uiteindelijke doel is het cijferslot te kraken van de onderste lade. Daarin zit een schatkistje met enkele verrassingen voor alle deelnemers: een zandlopertje als hulpmiddel voor kort douchen, een vrijkaartje voor een herhaalbezoek aan het museum plus de toezegging dat (groot)ouders dan tegen een gereduceerd tarief mee mogen.

Voor de inhoud van het educatieve duurzaamheidsspel tekenen Jessie Burgmans en Jack Feijen van de afdeling Educatie van het museum.

Meester Luuk Castelijns vindt dat zijn school boft met het Museum Klok & Peel als buurman. “Wij werken vaker samen, de ene keer op verzoek van het museum, de andere keer op ons verzoek. Met zijn exposities en educatieve programma’s heeft het museum voor ons echt meerwaarde.”